Ազատ ռադիկալները՝ բարեկա՞մ, թե՞ թշնամի. Գիտնականների ուսումնասիրությունը շրջել է ընդունված կարծիքը

Aysor.am-ի փոխանցմամբ՝ մի շարք ուսումնասիրություններից ելնելով, մասնագետները ենթադրում էին, որ ազատ ռադիկալները (ատոմները, որոնք ձևավորվել են թթվածնի հետ կապված քիմիական ռեակցիաների ժամանակ) զգալի ներդրում ունեն մարմնի ծերացման գործընթացում և, հետևաբար, միայն վնասում են նրան:

Այնուամենայնիվ, կանադացի գիտնականներն ուսումնասիրության արդյունքում եզրակացրել են, որ ազատ ռադիկալները կարող են ծառայել ոչ թե կյանքի տևողությունը կրճատելու, այլ  երկարացնելու գործում:

Ազատ ռադիկալները, որոնք հայտնի են նաև որպես օքսիդանտներ, անկայուն տեսակներ են, որոնք իրենց արտաքին էլեկտրոնային թաղանթում պարունակում են մեկ կամ մի քանի չզույգված էլեկտրոններ: Դրանք օրգանիզմում ձևավորվում են ինքնուրույն կամ ներմուծվում են դրսից՝ ծխելու կամ այլ աղտոտիչների հետ:

Երբ ազատ ռադիկալները փոխազդում են մարմնի բջիջների, սպիտակուցների և ԴՆԹ-ի հետ, կարողանում են վնասել դրանք՝ փոխելով դրանց քիմիական կառուցվածքը:

Նախկինում արված ուսումնասիրությունները պնդում էին, որ բջիջներն ազատ ռադիկալների կողմից վնասվելը նպաստում է ծերացմանը. Ուսումնասիրությունները ցույց են տվել, որ շրջանառվող հոմոցիստեինի բարձր մակարդակ ունեցողներն ունեն ծերացման հետ կապված ուղեղի փոփոխությունների ավելի բարձր տեմպեր՝ համեմատած մյուսների հետ, և, ընդհակառակը, վիտամին B12-ի ավելի բարձր մակարդակները կապված են ուղեղի դանդաղ ծերացման հետ:

Հակառակ երևույթի կողմնակիցները պարզել են, որ ազատ ռադիկալները կարող են խթանել ապոպտոզը, որը կոչվում է նաև  «ծրագրավորված բջջային մահ»․ գործընթաց, որի ժամանակ վնասված բջիջները իրենք իրենց սպառում են: Դա տեղի է ունենում տարբեր պատճառներով, օրինակ՝ քաղցկեղի չվերածվելու կամ վիրուսները ոչնչացնելու համար։

Գիտնականները պարզել են, որ ազատ ռադիկալների կողմից ապոպտոզի խթանումը որոշակի առումով պաշտպանում է օրգանիզմը, իսկ մնացած բջիջների կյանքը երկարում է։

Այս ամենը բացատրվում է նրանով, որ մոլեկուլային մեխանիզմով ազատ ռադիկալները մեծացնում են բջիջների կյանքի տևողությունը և ապացուցում իրենց դրական դերը։ Նրանք գործում են որպես ազդանշանային մոլեկուլներ, երբ դրանց թիվը մեծանում է. մարմնում սկսվում են գործընթացներ, որոնք դանդաղեցնում են ծերացումը:

Քանի որ ապոպտոզի մեխանիզմը լայնորեն ուսումնասիրվել է մարդկանց շրջանում, և հայտնի է դրա թերապևտիկ արժեքը չարորակ ուռուցքների դեպքում, կան բազմաթիվ դեղաբանական նյութեր, որոնք գործում են որպես ազդանշանային մոլեկուլներ, որոնք հրահրում են ապոպտոզը։

Այնուամենայնիվ, քիչ հավանական է, որ հնարավոր լինի ստեղծել ազատ ռադիկալների վրա հիմնված դեղամիջոց, քանի որ անվերահսկելի ապոպտոզը, անշուշտ, կհանգեցնի նեյրոդեգեներատիվ հիվանդությունների։

Ապոպտոզը պետք է ուղղված լինի վնասված բջիջների դիմադրության բարձրացմանը, ոչ թե դրանց ոչնչացմանը, քանի որ մահացած նեյրոնները շատ ավելի դժվար է փոխարինել, քան այլ հյուսվածքների բջիջները: