Լրահոս

Արցախի Հանրապետության Ազգային ժողովը հայտարարություն է տարածել։ «1915 թվականի Օսմանյան Թուրքիայի կողմից իրականացված Հայոց ցեղասպանությունը մարդկության պատմության ամենաբարբարոսական հանցագործություններից է, որի նպատակն էր հայ ժողովրդի ամբողջական ոչնչացումը։ Ցավոք, այդ հանցագործությունը մինչ այսօր անպատիժ է, ինչի պատճառով այն դարձել է նախադեպ նոր ցեղասպանական գործողությունների համար։ 2020-2023թթ Արցախում տեղի ունեցած ռազմական հանցագործությունները, հյուծիչ շրջափակումը, բռնի տեղահանությունն ու վայրագությունները ադրբեջանական իշխանությունների կողմից նույն ցեղասպանական ծրագրերի շարունակությունն են 21-րդ դարում։ Ադրբեջանի ձեռնարկած բոլոր գործողությունները՝ Արցախի հայաթափումը, էթնիկ զտումները և հայ ժողովրդի պատմական ներկայության վերացումը համապատասխանում են ցեղասպանության միջազգային իրավական սահմանմանը։ Միջազգային հանրությունը պարտավոր է համարժեք իրավական ու քաղաքական գնահատական տալ այդ գործողություններին՝ արձանագրելով դրանց համապատասխանությունը ցեղասպանության համապարփակ սահմանմանը։ Ցեղասպանությունը լռությամբ ընդունելը հանցավոր անտարբերություն է, անպատիժ ցեղասպանությունը՝ նոր ցեղասպանության հրավեր։ Ցավոք, որ այս իրականության մեջ անհասկանալի ու անբացատրելի են նաև Հայաստանի իշխանությունների դիրքորոշումը։ Ցեղասպանության դատապարտումը և մեղավորին պատասխանատվության կանչելը հետագա ցեղասպանությունների կանխման գրավականներից են, որոնք, իհարկե, չեն փոխարինում պետության պարտադիր ուժեղ անվտահգության համակարգին և հեռատես ներքին ու արտաքին քաղաքականությանը։ Հայոց ցեղասպանության 110-րդ տարելիցը նաև աշխարհասփյուռ հայության հավաքական կամքի արտահայտության հնարավորություն է՝ հանուն անվտանգ ու ապահով ապագայի և ի հիշատակ մեր նահատակված նախնիների։ Մենք հիշում, հարգում և պարտավոր ենք երբեք չմոռանալ բռնությամբ, ցավով և անասելի տառապանքով ցեղասպանության զոհ դարձած մեր հայրենակիցներին։ Մեր հիշողության մեջ նրանք ապրում են ու մեզ ուժ են տալիս պայքարելու ճշմարտության, արդարության և մարդկային արժանապատվության համար։ Հավերժ փառք ու խոնարհում հավատի ու հայրենիքի համար բոլոր նահատակներին»,- ասվում է հայտարարությունում։

Այսօր ոգեկոչում ենք մեր 1.5 միլիոն զոհերի հիշատակը։ 110 տարի առաջ Երևանը դարձավ փրկության օջախ՝ ընդունելով Հայոց ցեղասպանությունից մազապուրծ փախստականներին և կազմակերպելով օգնություն նրանց համար։ Այդ մասին ասված է Երևանի քաղաքապետ Տիգրան Ավինյանի Ֆեյսբուքի էջում: «Չնայած ցեղասպանության ծանր հարվածին՝ հայ ժողովուրդը կամք ու կարողություն ունեցավ հիմնելու իր անկախ պետությունը։ Պետություն, որն ունենալու պատմական բարեբախտություն ունենք այսօր, և մեր ամենօրյա ջանքով, կամքով ու չարչարանքով պետք է ամրացնենք և ուժեղացնենք այն՝ դիմակայելով բոլոր մարտահրավերներին։ Անցյալի դառնությունները մտքում՝ պետք է խորհենք ապագայի մասին։ Ցանկացած պետություն կենսունակ է խաղաղության ու փոխըմբռնման միջավայրում, որոնք, անշուշտ, չեն ջնջի վիշտը, բայց կկանխեն նոր ողբերգությունները՝ ի հիշատակ նահատակաց ու հանուն ապրողների երջանիկ ապագայի»,- նշված է գրառման մեջ: Հիշեցնենք՝ այս տարի լրանում է 1915 թ. Հայոց ցեղասպանության 110-րդ տարելիցը: Ամեն տարի՝ ապրիլի 24-ին, հարյուր հազարավոր հայերի սգո երթը լուռ շարժվում է դեպի Հայոց ցեղասպանության հուշակոթող, ծաղիկներ խոնարհում շուրջ 1,5 միլիոն զոհերի հիշատակին:

Հայաստանի Հանրապետությունում Չեխիայի արտակարգ և լիազոր դեսպան Պետր Պիրունչիկն այցելել է Ծիծեռնակաբերդ՝ հարգանքի տուրք մատուցելու Հայոց ցեղասպանության անմեղ զոհերի հիշատակին։ Այս մասին Չեխիայի դեսպանը գրառում է կատարել «Ֆեյսբուք»-ի իր էջում՝ կից տարածելով նաև լուսանկար Ծիծեռնակաբերդի հուշահամալիրից։ «Այսօր՝ ապրիլի 24-ին, մենք ոգեկոչում ենք Հայոց ցեղասպանության զոհերի հիշատակի 110-րդ տարելիցը։ 8 տարի առաջ՝ 2017 թվականի ապրիլի 25-ին, Չեխիայի խորհրդարանը ճանաչեց Հայոց ցեղասպանությունը»,-գրել է Չեխիայի դեսպանը։

«Հանդիպումը գաղտնի չէ, որովհետեւ մարդիկ էին ներկա, ճիշտ է, ընդդիմության կողմից միայն ես էի․ 5-6-ՔՊ-ական պատգամավորներ կային, Բալթյան, Սկանդինավյան երկրներից հյուրեր, աշխատակազմից ներկայացուցիչներ։ Նման ֆորմատի հանդիպումները գաղտնի չեն լինում։ Այնպես որ, ես կարծում եմ, պիտի որ դժվարություն չլինի ձայնագրությունը հրապարակելու։ Կարող եք դիմել և ստանալ», – «Ժողովուրդ» օրաթերթի հետ զրույցում ասաց ԱԺ պատգամավորը։

Հայոց Ցեղասպանությունը, ազգային փոքրամասնությունների ճնշումներն ու մերժողականությունը. թուրքական պատմության խնդրահարույց էջերը նոր գրքով ներկայացվում են հայ ընթերցողին: Այսօր Մայր բուհում գրքի շնորհանդեսին հետևել է Զարուհի Սահակյանը:

Ապրիլի 24-ը դարձել է ճշմարտության անպարտելիության վկայություն: Այս մասին իր հայտարարությունում նշել է ՀՀ 4-րդ նախագահ Արմեն Սարգսյանը: «Այսօր մենք ոգեկոչում ենք ոչ միայն մեր կորցրածը՝ կյանքեր, բնակավայրեր, հայրենիք, այլև այն, ինչը դիմացավ ժամանակի փորձությանը՝ մեր արժանապատվությունն ու վերածնվելու կամքը։ Անմեղ զոհերի հիշատակը պարզապես վերք չէ, այն նախազգուշացում է, իմաստություն և վերհառնելու ուխտ»,- նշել է նա:

Քամին՝ հարավարևմտյան՝ 2-5մ/վ, առանձին վայրերում սպասվում է քամու ուժգնացում՝ ապրիլի 24-ին, 26-27-ին՝ 15-18մ/վ, ապրիլի 25-ին 18-22 մ/վ արագությամբ։

Վերջին մեկ ամսվա ընթացքում պետության ղեկավարի պաշտոնը զբաղեցնող Նիկոլ Փաշինյանը երկրորդ անգամ է պատրաստվում Սյունիք այցելել, առաջինն ապրիլի 12-ին էր` այդ այցի գլխավոր «մեղավորը» տիկինն էր՝ իր «կրթարշավով», որի հերթական կանգառը Մեղրին էր: Փաշինյանն էլ, որ պարտաճանաչ մասնակցում է կնոջ կազմակերպած հանդիպումներին, իր գրաֆիկը հարմարեցրել էր տիկնոջ օրակարգին եւ մեկնել Սյունիք:

Սա մեր ցավն է և մենք ամեն տարի այդ մասին հիշում ենք, խորհում ենք, մտածում ենք՝ ո՞նց անենք, որ նմանատիպ բաներ չլինեն ոչ միայն հայ ժողովրդի հետ կապված, այլ ընդհանրապես աշխարհում: Այս մասին այսօր՝ ապրիլի 24-ին Ծիծեռնակաբերդի հուշահամալիրում NEWS.am-ի հետ զրույցում նշեց ԱԺ պատգամավոր, ՔՊ-ից հեռացված Հովիկ Աղազարյանը: Անդրադառնալով մեղադրանքներին, որ Նիկոլ Փաշինյանի իշխանությունը մոռացության է տալիս ցեղասպանությունը, երկրորդ պլան է մղվում, հատկապես Թուրքիայի և Ադրբեջանի ճնշումների ներքո խաղաղության պայմանագիր ստորագրելով, նա ասաց. «Ես, ճիշտն ասած, գտնում եմ, որ պետք չի արտաքին հարաբերություններում Հայոց ցեղասպանության հարցը պահել առաջնահերթությունների մեջ։ Ես դրան այդքան էլ կողմնակից չեմ, բայց իհարկե չպետք է հակառակն էլ լինի, չպետք է մեզ ասեն, որ մենք պետք է ինչ-որ գնահատականներ տանք, վերաարժևորենք և ընդհուպ մինչև ժխտենք, որ մեզ հետ հարաբերություններ ունենան։ Երկուսն էլ ինձ համար անընդունելի է»: Հարցին՝ ինչպե՞ս է գնահատում, որ քաղաքացիների համար հուշահամալիրի մուտքը փակ է, քանի որ այնտեղ է վարչապետը՝ բարձրաստիճան պաշտոնյաների հետ, Աղազարյանը պատասխանեց. «Մենք արդեն հետ ենք վերադառնում, և այդ ժամանակ, երբ պարոն Ասլանյանի հետ մենք գալիս էինք, սահմանափակում չկար, և քաղաքացիներն էլ էին գալիս։ Ինչ վերաբերում է նրան, որ մենք իշխանությունից առանձին ենք գալիս, պարոն Ասլանյանը և ես գտնում ենք, որ իրական իշխանությունը մենք ենք՝ Ասլանյանը և ես, որովհետև մնացած մեր նախկին գործընկերները շեղվել են այն արժեհամակարգից, որով մենք եկել ենք հեղափոխության և հետո իշխանության»: Հովիկ Աղազարյանի խոսքով շատ կան այդպիսի շեղումներ, բայց դրանց մասին հիմա չի ուզում խոսել, որովհետեւ օրվա խորհրդին չի համապատասխանում:

Նրան դեկտեմբերի 20-ին ազատել էին զբաղեցրած պաշտոնից, իսկ դեկտեմբերի 26-ին` ձերբակալել: Դատարանը նրա նկատմամբ երկամսյա տնային կալանք էր սահմանել։ Գեւորգյանի խափանման միջոցն օրերս փոխվել է` պաշտպանական կողմի միջնորդությամբ։

«Հայոց ցեղասպանության անվերապահ հիշատակումը ոչ թե թուրքերի հետ թշնամության քարոզ է, ինչպես չարաչար հրամցվում է, այլ քաղաքակիրթ, արժանապատիվ և կայուն հարաբերություններ հաստատելու գրավական: Այս մասին իր էջում գրել է իրավագիտության դոկտոր Գևորգ Դանիելյանը։ Ըստ նրա, միայն իրավիճակային շահերով և իմիտացիայով գայթակղվելն է ակամա հանգեցնում պարզ ու հանրահայտ իրողությունների աղավաղմանը։ «Իսկ սա առավել վտանգավոր է, քանզի սին պատրանքներով խաղաղ ապագա չի լինում, լինում է կիսատ թողած գործն ավարտին հասցնելու իդեալական հնարավորություն` արդեն նաև առանց զենքի ...»,- գրել է Գ.Դանիելյանը։

Բելգիայի Լյուվենի Կաթոլիկ Համալսարանի Հայագիտության ֆակուլտետի նախկին դեկան, հայագետ Բերնար Քուլին կարծում է, որ 20-րդ դարի սկզբին Օսմանյան կայսրության կողմից իրականացված Հայոց ցեղասպանությունը շղթայի մի օղակ է, որը դեռ ավարտված չէ։ Բերնար Քուլին նման կարծիք է հայտնել Բրյուսելում «Արմենպրես»-ի թղթակցի հետ զրույցում։ «Այն, ինչ պատահեց հայերին 20-րդ դարի սկզբին, շղթայի մի օղակ է, որը, ցավոք, դեռ ավարտված չէ։ Մի շարք երկրների, այդ թվում՝ Թուրքիայի կողմից Հայոց ցեղասպանությունը չճանաչելը, Թուրքիայի տարածքում հայկական հուշարձանների վիճակը, Արցախից հայկական ներկայության վերացումը, հայերի տեղահանումը և նրանց նախնիների հողերում իրենց ներկայության հետքերի ջնջումը նույն տրամաբանության շարունակությունն են, ինչ եղել է 1915-1916 թվականներին: Ահա թե ինչու ապրիլի 24-ը այդքան կարևոր է ոչ միայն հայերի, այլև բոլոր նրան համար, որոնք արդարության կողմնակից են։», - նշել է Բերնար Քուլին։

ՀՀ ԱԳՆ-ն հայտարարություն է տարածել Հայոց ցեղասպանության 110-րդ տարելիցի կապակցությամբ։ Դրանում ասված է․ «Այսօր՝ Հայոց ցեղասպանության 110-րդ տարելիցին, հարգանքի տուրք ենք մատուցում և ոգեկոչում ցեղասպանության հետևանքով նահատակված 1,5 միլիոն հայերի հիշատակը: Օսմանյան կայսրության գոյության վերջին շրջանում հայ ժողովրդի մի զգալի հատված, որոնց թվում՝ երեխաներ, կանայք, տարեց մարդիկ, բնաջնջվեցին իրենց ազգային պատկանելության հիմքով, յուրացվեց նրանց նյութական սեփականությունը, ոչնչացվեց հազարամյակների տարեգրություն ունեցող պատմամշակութային հարուստ ժառանգության մի զգալի մասը: Հայոց ցեղասպանության նման ոճրագործությունները կանխելու հրամայականի գիտակցումն էր նաև, որ հանգեցրեց Ցեղասպանության հանցագործությունն իրավաբանորեն սահմանելու անհրաժեշտությանը, որը դրսևորվեց «Ցեղասպանության հանցագործությունը կանխարգելելու և պատժելու մասին» 1948 թվականի ՄԱԿ կոնվենցիայի ընդունմամբ: Այդուհանդերձ, Մեծ Եղեռնը ցավալիորեն ոչ միայն չմնաց 20-րդ դարի՝ մարդկության դեմ ուղղված վերջին ոճրագործությունն, այլև ատելության, ռասայական և էթնիկ անհանդուրժողականության հիմքով նոր զանգվածային հանցագործությունների շարունակում ենք ականատես լինել նաև 21-րդ դարում: Հայաստանը շարունակում է ակտիվորեն ներգրավված լինել այն նախաձեռնություններում, որոնք միտված են նման հանցագործությունների միտումները վաղ շրջանում հայտնաբերելուն, դրանց արագ արձագանքելուն, կանխարգելելուն և այդ հանցագործությունները բացառելուն: 2015 թվականին Հայաստանի ջանքերով ՄԱԿ-ի միջազգային օրերի ցանկում դեկտեմբերի 9-ն ամրագրվել է որպես Ցեղասպանության հանցագործության զոհերի հիշատակի ու արժանապատվության և այդ հանցագործության կանխարգելման միջազգային օր: Ի շարունակություն նախորդ տարիներին ընդունված բանաձևերի՝ 2024 թ. ապրիլին ևս ՄԱԿ Մարդու իրավունքների խորհրդի 55-րդ նստաշրջանում կոնսենսուսով ընդունվել է Հայաստանի ներկայացրած «Ցեղասպանության կանխարգելում» բանաձևը: Այս բոլոր ջանքերն ուղղված են նրան, որ «այլևս երբեք»-ը կարգախոսից վերածվի իրականության: Հայաստանի Հանրապետությունն այսօր հիշում է անցյալը և նայում ապագային՝ ձգտելով գալիք սերունդների համար կառուցել խտրականությունից և բռնությունից զերծ, հանդուրժողականության, հարգանքի, մարդու իրավունքների պաշտպանության և խաղաղության արժեքների վրա հիմնված միջավայր»:

«Մեր աչքը վախեցած չէ ընդհանրապես, եթե խոսում ենք պետական քաղաքականության մասին»,-Կառավարության ճեպազրույցների սրահում ասաց ԿԳՄՍ նախարար Ժաննա Անդրեասյանը՝ արձագանքելով դիտարկմանը, որ ԿԳՄՍ-ն չի պատասխանում երգչուհի Ջենիֆեր Լոպեսի հյուրախաղերի կազմակերպմանը ներգրավված լինելու մասին հարցին, «քանի որ Սնուփ Դոգին հրավիրելու դեպքից աչքը վախեցել է»։

Հայերի հանդեպ իրականացված երկու ցեղասպանությունների մասին է էկրան բարձրացած «Ավետյաց լեռը» ֆիլմը: Ֆիլմի սցենարիստ Բենիամին Մաթևոսյանի խոսքով՝ 21-րդ դարում ցեղասպանության են ենթարկվել արցախցիները, մեծացել է պատմական Հայաստանի տարածքը:

Այն դեպքում, որ պատգամավորներն իրենց «ձեռքի ծախսի» գումարները նախկին 50 հազար դրամից 250 հազար դարձրին հենց այդ պատճառաբանությամբ, որ այցելություններ են իրականացնում, հանդիպումներ են ունենում եւ այլն:

Եվրոպական խորհրդարանում Կիպրոսը ներկայացնող պատգամավոր Կոստաս Մավրիդեսը նշում է, որ Թուրքիայի նախագահ Ռեջեփ Թայիփ Էրդողանի ռեժիմի կողմից Հայոց ցեղասպանության ժխտումը ոչ միայն Ցեղասպանության շարունակություն է, այլ նաև նմանատիպ հանցագործությունների կրկնության վտանգավոր սերմ։ Կոստաս Մավրիդեսն այս մասին ասել է Բրյուսելում «Արմենպրես»-ի թղթակցի հետ զրույցում։ «Հայոց ցեղասպանությունը և մարդկության դեմ այսպիսի հանցագործությունները պետք է ոչ միայն դատապարտվեն և ուսումնասիրվեն որպես պատմական հիշողության իրադարձություններ, այլև ընկալվեն որպես բարոյական դաս՝ մեր ներկայի և ապագայի համար»,-նշել է նա։

ՀՀ Մարդու իրավունքների պաշտպան Անահիտ Մանասյանն ուղերձ է հղել Հայոց ցեղասպանության 110-րդ տարելիցի կապակցությամբ, որում ասված է․ «Այսօր քաղաքակիրթ աշխարհը ոգեկոչում է 20-րդ դարի առաջին ցեղասպանության՝ Մեծ Եղեռնի սուրբ նահատակների հիշատակը: Անցյալ դարասկզբին Օսմանյան Թուրքիայում ապրող հայերը ենթարկվեցին կազմակերպված զանգվածային ոճրագործությունների՝ դաժան սպանությունների, բռնի տեղահանության ու անմարդկային տանջանքների։ Չնայած մարդու իրավունքների պաշտպանության` շարունակաբար կատարելագործվող կառուցակարգերին՝ մինչ օրս չեն վերականգնվել իրենց հայրենի տնից բռնի տեղահանված և անմարդկային տանջանքների ենթարկված անձանց իրավունքները։ Պետք է նկատի ունենալ, որ այսպիսի արարքների անպատժելիությունը ցավալիորեն ծնում է նոր հանցագործություններ։ Այդ փաստը հաստատող օրինակներն աշխարհում բազմաթիվ են: 2023 թվականին էլ ականատես եղանք Լեռնային Ղարաբաղի ամբողջ հայ բնակչության բռնի տեղահանմանն ու նրանց նկատմամբ հանցանքների, դաժանությունների և վատ վերաբերմունքի բազմապիսի դրսևորումների: Ցավոք, այսօրվա աշխարհում էլ իրականություն է ցեղասպանության և մարդկության դեմ ուղղված հանցագործությունների համար պարարտ հիմք ձևավորող` էթնիկ հիմքով ատելությունը, այդ թվում` հայատյացության քաղաքականությունը: Ընդգծում եմ, որ անհրաժեշտ է մեկտեղել բոլոր ջանքերը՝ ժամանակակից քաղաքակիրթ աշխարհում համանման հանցագործությունները կանխելու և այդ ուղղությամբ պատշաճ քաղաքականություն իրականացնելու հարցում։ Նման ոճրագործությունների դեմ պայքարի արդյունավետ կառուցակարգերի գործարկումը պետք է լինի օրակարգային յուրաքանչյուրիս համար։ Ցեղասպանության հանցագործությունը չունի և չի կարող ունենալ որևէ արդարացում: Այն անդառնալի հետևանքներ է ունենում ամբողջ մարդկության ու մարդու իրավունքների պաշտպանության ամբողջ համակարգի վրա: Այսօր մենք գլուխ ենք խոնարհում Հայոց ցեղասպանության սուրբ նահատակների հիշատակի առջև և վերահաստատում մեր հանձնառությունը՝ հանցագործության դատապարտման, արդարության վերականգնման և համանման արարքների կանխարգելման գործում»:

Ուղիղ I Փաշինյանը՝ Ծիծեռնակաբերդում

Ապրիլի 17-ին արտակարգ դեպք է տեղի ունեցել Երևանում։ Ժամը 23։42-ի սահմաններում ՀՀ ՆԳՆ ոստիկանության Կենտրոնական բաժնում տեղեկություն է ստացվել, որ մի տղա հարձակվել է քաղաքացու վրա և նրան ծեծի ենթարկել։ Այս մասին հայտնում է Shamshyan.com-ը։